timestamp and array

Basic/PostgreSQL Data Types in Depth/Array.md

@@ -0,0 +1,227 @@
+# Array
+
+Ushbu qo'llanmada siz PostgreSQL `massivi` bilan qanday ishlashni va `massivni` manipulyatsiya qilish uchun ba'zi qulay funktsiyalardan qanday foydalanishni o'rganasiz.
+
+PostgreSQL-da bir xil ma'lumotlar turiga ega bo'lgan elementlar to'plami.
+
+Massivlar bir o'lchovli, ko'p o'lchovli va hatto ichki qatorlar bo'lishi mumkin.
+
+Har bir maʼlumot turi oʻzining qoʻshimcha massiv turiga ega, masalan, butun sonda `integer[]` massiv turi, belgilarda `character[]` massiv tipi mavjud.
+
+Agar siz foydalanuvchi tomonidan belgilangan ma'lumotlar turini aniqlasangiz, `PostgreSQL` siz uchun avtomatik ravishda mos keladigan massiv turini ham yaratadi.
+
+Massiv turiga ega ustunni aniqlash uchun siz quyidagi sintaksisdan foydalanasiz
+
+```sql
+column_name datatype []
+```
+
+Sintaksisda biz ma'lumotlar turining bir o'lchovli massivini aniqlaymiz. 
+
+Masalan, quyidagi bayonot matn massivi bilan belgilangan `phones` ustuni bilan `contacts` deb nomlangan yangi jadval yaratadi.
+
+```sql
+CREATE TABLE contacts (
+  id SERIAL PRIMARY KEY, 
+  name VARCHAR (100), 
+  phones TEXT []
+);
+```
+
+`phones` ustuni bir o'lchovli massiv bo'lib, unda kontaktda bo'lishi mumkin bo'lgan turli telefon raqamlari mavjud.
+
+Ko'p o'lchovli massivni aniqlash uchun siz kvadrat qavslarni qo'shishingiz kerak.
+
+Masalan, ikki o'lchovli massivni quyidagicha belgilashingiz mumkin:
+
+```sql
+column_name data_type [][]
+```
+
+## Massivga ma'lumotlarni kiritish
+
+Quyidagi bayonot kontaktlar jadvaliga yangi kontaktni kiritadi.
+
+```sql
+INSERT INTO contacts (name, phones)
+VALUES('John Doe',ARRAY [ '(408)-589-5846','(408)-589-5555' ]);
+```
+
+Ushbu misolda biz massiv qurish va uni `contacts` jadvaliga kiritish uchun `ARRAY` konstruktoridan foydalanamiz.
+
+Shu bilan bir qatorda, `jingalak` qavslardan quyidagi tarzda foydalanishingiz mumkin:
+
+```sql
+INSERT INTO contacts (name, phones)
+VALUES('Lily Bush','{"(408)-589-5841"}'),
+      ('William Gate','{"(408)-589-5842","(408)-589-58423"}');
+```
+
+Ushbu bayonotda biz `contacts` jadvaliga ikkita qatorni kiritamiz.
+
+E'tibor bering, jingalak qavslardan foydalanganda siz massivni o'rash uchun `"yagona tirnoq" - (')` dan, matn massivi elementlarini o'rash uchun `"ikki tirnoq" - (")` dan foydalanasiz.
+
+## Massiv maʼlumotlari soʻraash
+
+Quyidagi bayonot `contacts` jadvalidan ma'lumotlarni oladi:
+
+```sql
+SELECT 
+  name, 
+  phones 
+FROM 
+  contacts;
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+     name     |              phones
+--------------+----------------------------------
+ John Doe     | {(408)-589-5846,(408)-589-5555}
+ Lily Bush    | {(408)-589-5841}
+ William Gate | {(408)-589-5842,(408)-589-58423}
+(3 rows)
+```
+
+Massiv elementiga kirish uchun siz kvadrat qavslar ichidagi pastki belgidan foydalanasiz `[]`.
+
+Odatiy bo'lib, PostgreSQL massiv elementlari uchun bitta asoslangan raqamlashni qo'llaydi. Bu birinchi massiv elementi 1 raqamidan boshlanishini bildiradi.
+
+Quyidagi bayonot kontaktning ismini va birinchi telefon raqamini oladi:
+
+```sql
+SELECT 
+  name, 
+  phones [ 1 ] 
+FROM 
+  contacts;
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+     name     |     phones
+--------------+----------------
+ John Doe     | (408)-589-5846
+ Lily Bush    | (408)-589-5841
+ William Gate | (408)-589-5842
+(3 rows)
+```
+
+Qatorlarni filtrlash sharti sifatida `WHERE` bandidagi massiv elementidan foydalanishingiz mumkin.
+
+Masalan, quyidagi soʻrov ikkinchi telefon raqami sifatida `(408)-589-58423`  telefon raqamiga ega boʻlgan kontaktlarni topadi:
+
+```sql
+SELECT 
+  name 
+FROM 
+  contacts 
+WHERE 
+  phones [ 2 ] = '(408)-589-58423';
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+    name
+--------------
+ William Gate
+(1 row)
+```
+
+## PostgreSQL massivini o'zgartirish
+
+PostgreSQL massivning har bir elementini yoki butun massivni yangilash imkonini beradi.
+
+Quyidagi bayonot `Uilyam Geytning` ikkinchi telefon raqamini yangilaydi.
+
+```sql
+UPDATE contacts
+SET phones [2] = '(408)-589-5843'
+WHERE ID = 3
+RETURNING *;
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+ id |     name     |             phones
+----+--------------+---------------------------------
+  3 | William Gate | {(408)-589-5842,(408)-589-5843}
+(1 row)
+```
+
+Quyidagi bayonot butun massivni yangilaydi.
+
+```sql
+UPDATE 
+  contacts 
+SET 
+  phones = '{"(408)-589-5843"}' 
+WHERE 
+  id = 3
+RETURNING *;
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+ id |     name     |      phones
+----+--------------+------------------
+  3 | William Gate | {(408)-589-5843}
+(1 row)
+```
+
+## PostgreSQL massivida qidiruv:
+
+Aytaylik, siz `(408)-589-5555` telefon raqamiga kim ega ekanligini bilmoqchi bo'lsangiz, telefon raqamining `phones` massividagi joylashuvidan qat'i nazar, `ANY()` funksiyasidan quyidagicha foydalanishingiz mumkin:
+
+```sql
+SELECT 
+  name, 
+  phones 
+FROM 
+  contacts 
+WHERE 
+  '(408)-589-5555' = ANY (phones);
+```
+
+Chiqish:
+
+```sql
+   name   |             phones
+----------+---------------------------------
+ John Doe | {(408)-589-5846,(408)-589-5555}
+(1 row)
+```
+
+## Massivlarni kengaytirish
+PostgreSQL massivni qatorlar roʻyxatiga kengaytirish uchun `unnest()` funksiyasini taqdim etadi. Masalan, quyidagi so'rov `phones` qatorining barcha telefon raqamlarini kengaytiradi.
+
+```sql
+SELECT 
+  name, 
+  unnest(phones) 
+FROM 
+  contacts;
+```
+
+Chiqish:
+```sql
+name     |     unnest
+--------------+----------------
+ John Doe     | (408)-589-5846
+ John Doe     | (408)-589-5555
+ Lily Bush    | (408)-589-5841
+ William Gate | (408)-589-5843
+(4 rows)
+```
+
+## Xulosa:
+* PostgreSQL-da massiv bir xil turdagi ma'lumotlarga ega bo'lgan elementlar to'plamidir.
+
+* Ustun uchun bir o'lchovli massivni aniqlash uchun `data_type []` dan foydalaning.
+
+* Massivning `indeks` elementiga kirish uchun `[indeks]` sintaksisidan foydalaning. Birinchi element bitta indeksga ega.
+
+* Massivni qatorlar roʻyxatiga kengaytirish uchun `unnest()` funksiyasidan foydalaning.
+
+
+© [postgresqltutorial.com](https://www.postgresqltutorial.com/postgresql-tutorial/postgresql-array/)